Sahan media Muqdisho: Dowladda Federaalka ayaa ka laabatay go’aankeedii ahaa in GCL ay ka xayuubisay ogolaanshaha gaaska dabiiciga ah ee bariga dalka ku dhawaad labo sano kadib markii uu ruqsadda kala noqday Takele Uma, wasiirkii hore ee macdanta, dib u dhac ku yimid wax soo saarka.
Poly GCL, oo ay iska kaashadeen Shirkadda Chinese Poly Group Corporation iyo Hong Kong’s Golden Concord Group, ayaa markii ugu horreysay la siiyay oggolaanshaha sahminta iyo soo saarista gaasta dabiiciga ah ee deegaanka Soomaalida 2013-kii.
Inkastoo ay howlo sahamin iyo tijaabin ah ka sameysay deegaanada Calub iyo Hilala, shirkaddu waxay ku guuldareysatay inay bilowdo soo saarista gaaska dabiiciga ah ka hor 2017 sida ku cad heshiiskii ugu horeeyay ee ay la gashay dowladda federaalka.
Sannadkii 2022, Netherland, Sewell & Associates, oo ah shirkad Maraykan ah oo ku takhasustay falanqaynta kheyraadka batroolka, ayaa shahaado siisay Itoobiya inay haysato toddobo trillion cubic fuudh oo gaasta dabiiciga ah gudaha Ogaadeenya, gobolka Soomaalida.
Markii la joojiyay shatiga Poly GCL 2022, Takele wuxuu sheegay in shirkadu ay sidoo kale ku guuldareysatay inay u hoggaansanto shuruudaha la xiriira awoodda maaliyadeed.
Si kastaba ha ahaatee, warbixin ka soo baxday Wasaaradda Macdanta dhawr toddobaad ka hor ayaa daaha ka qaaday in ka dib wada-xaajood lala yeeshay dawladda Shiinaha iyo ‘si hufan’ looga baaraan-degay Poly GCL, ay dawladda federaalku go’aansatay inay u ogolaato shirkadda inay dib u bilowdo shaqadeeda gobolka Soomaalida.
“Waxaanu wada-xaajood iyo la tashiyo isdaba joog ah la samaynay shirkaddii hore loo siiyay qandaraaska horumarinta Gaaska Dabiiciga ah ee dalka. Wada-hadallo isku mid ah ayaan la yeelanay waddankii ay ka yimaadeen. Waxaanu dirnay kooxo iyo dhawr qof oo ay khusayso si ay si qoto dheer oo taxadar leh ugu sameeyaan shirkadda.
Shirkadda iyo dalka ay ka soo jeedaan waxay noo soo bandhigeen dhammaan caddaymaha ay hayaan. Sidaa darteed, waxaanu ku heshiinay in aanu shirkadu u ogolaano in ay dib u bilawdo shaqada horumarinta gaaska dabiiciga ah,” ayaa lagu yidhi warbixinta.
Warbixintan ayaa waxaa toddobaadyo ka hor guddiga joogtada ah ee horumarinta warshadaha iyo macdanta ee baarlamaanka u gudbiyay wasiir Habtamu Tegegn (Eng.) iyo ku xigeenadiisa oo fadhi albaabadu u xirnaayeen ka yeeshay.
Wasaaraddu waxay xildhibaannada u soo bandhigtay warbixin waxqabad oo sagaal bilood ah laba toddobaad kaddib May 30, 2024. Arrimihii ajandaha ku jiray ee warbixintii ugu horreysay laguma soo hadal qaadin muddadii dib-u-eegista waxqabadka.
Dukumeentiyo ka soo baxay fadhiga xidhan ee uu helay wariyuhu waxay daaha ka rogayaan in dhawr sharci oo lagu nidaaminayo warshadaha gaaska dabiiciga ah ee dhawaan la filayo inay ku jiraan dhuumaha. Wasaaraddu waxay lahayd qorshayaal ay ku dhamaystirayso siyaasadda horumarinta gaasta dabiiciga ah iyo ku dhawaaqida, xeerarka iyo awaamiirta la xiriira sagaalkii bilood ee u dambeeyay. Si kastaba ha ahaatee, mid ka mid ah sharcigu ma dhaafin marxaladda qabyada ah, sida lagu sheegay warbixinta sagaalka bilood ah.
Waxay ku boorinaysaa in soosaarka gaaska dabiiciga ahi uu bilaabo sida ugu dhakhsaha badan si loo bilaabo mashruuc wax-soo-saarka bacriminta kaas oo loo malaynayo inuu yahay mashruuc weyn oo dhowr sano ah hadda.
“Shirkadda [Poly GCL] ee dib u soo celinta shaqada mashruuca gaaska dabiiciga ah ayaa muhiim u ah xaqiijinta mashruuca bacriminta,” ayaa lagu yiri warbixinta.
Wariyuhu wuxuu daba socday arrimaha shatiga gaaska dabiiciga ah muddo bilo ah. Ilo wareedyo ayaa sheegaya in shirkadda Poly GCL ay wadahadalo daba dheeraaday kula jirtay dowladda federaalka si ay dib ugu soo ceshato heshiiska lagala noqday 2022. Ilo wareedyo qaar ayaa u xaqiijiyay wariyaha in wakiilada shirkaddu ay dhawaan la kulmeen RW ku xigeenka Temesgen Tiruneh.
“Shirkaddu waxay ku doodaysaa inay lacag badan ku bixisay baadhista gaasta dabiiciga ah oo aanay doonayn inay ka tagto shatiga. Laakiin laf-dhabarta ugu weyni maaha oo kaliya dammaanad qaadka maaliyadeed, laakiin sidoo kale hababka wax-soo-saarka sayniska ee gaaska dabiiciga ah, “ayuu yiri ilo ku dhow arrintan, oo ka hadlay qof aan la magacaabin.
Qorshayaasha Wasaaraddu ay ku doonayso inay ku dhamaystirto daraasadaha sahaminta iyo suurtogalnimada ee mashaariicda macdanta potassium-ka ee deegaanka Canfarta ayaa sidoo kale ku guul-darraystay inay rumowdo warbixinteedii sagaalka bilood ahayd.
Habtamu, oo si cad u hadlay oo aan magacaabin Poly GCL, ayaa u sheegay mudanayaasha in ay socoto shaqada ku saabsan gaaska dabiiciga ah.
“Dhammaan gobollada Itoobiya waxay leeyihiin kheyraad dabiici ah oo u gaar ah. Deegaanka Soomaalidu waxa uu leeyahay shidaal iyo gaasta dabiiciga ah. Gaar ahaan sababtoo ah gobolku wuxuu ahaa mid xasiloon oo xor ka ah iskahorimaadka, waxaan ka qabannay shaqo wanaagsan halkaas. Horumar weyn ayaa laga sameeyay mashruucan oo qaatay muddo toban sano ah gudaha Soomaaliya. Waxaan soo bandhigi doonnaa warbixinta marka ay dhammaato,” ayuu wasiirku u sheegay xildhibaannada baarlamaanka.
Waxa kale oo uu xusay muhiimadda mashruucani u leeyahay hamiga wax-soo-saarka bacriminta ee Itoobiya. Habtamu iyo Safiya Cabdulqaadir, oo ah madaxa maamulka shatiyeynta iyo macdanta ee Wasaaradda midkoodna kama jawaabin codsigii wariyaha.
Hase yeeshee, Awoke Tesfaye, oo ah agaasimaha isgaarsiinta ee Wasaaradda, ayaa ka jawaabay. “Inta aan ogahay, Poly GCL lama siin shati,” ayuu yiri.
