Sahan media Muqdisho: Soomaaliya iyo Masar ayaa Isniintii yeeshay wada-tashi cusub oo qayb ka ah iskudubaridkooda heerka sare ah ee bilaabmay horaantii sanadkan ka dib markii Addis Ababa ay heshiis la saxeexdeen gobolka gooni-goosadka ah ee Somaliland, kaas oo u oggolaanaya inay galaan badda cas oo ganacsi iyo ujeedo ciidan ah.
Wasiirka arrimaha dibadda Masar Badar Abdelatty ayaa magaalada Riyaad kula kulmay dhiggiisa Soomaaliya Axmed Macallin Fiqi oo ka qeyb galaya shir madaxeedka aan caadiga ahayn ee dalalka Carabta iyo Islaamka.
Kulanka ayaa yimid si loo xaqiijiyo in Masar ay gacan ka geysaneyso howlgalka cusub ee nabad ilaalinta Soomaaliya (AUSSOM), kaasoo bedeli doona howlgalka Midowga Afrika ee hadda jira Janaayo 2025.
Waxay kaloo ku soo beegantay laba maalmood ka dib markii Muqdisho ay Addis Ababa ka saartay hawl-galka, sababo la xiriira xadgudubyada ka dhanka ah madax-bannaanida iyo midnimada dhuleed ee Soomaaliya.
Khubarada ayaa sheegay in wada tashiyada labada wasiir ay ku yeelanayaan magaalada Riyaad ay tahay sii wadida geeddi-socodka xoojinta iskaashiga Masar iyo Soomaaliya ee Geeska Afrika iyadoo la eegayo khatarta sii kordheysa ee labada dal ay hadda wajahayaan sababo la xiriira hab-dhaqanka Itoobiya oo khatar ku ah xasilloonida gobolka.
Waxa ay xuseen in iskaashigan oo kale uu miro dhal u noqon doono gobolka isla markaana uu ku fidi karo Eritrea iyo dalal kale, arrintaas oo ay Addis Ababa u arki doonto khatar.
Khubaradu waxay filayaan in Itoobiya ama ay ka noqoto mawqifkeeda sharci-darrada ah ee ku saabsan Biyo-xidheenka Renaissance iyo heshiiska ay la gashay gobolka Somaliland, ama ay sababi doonto xiisad kale oo gobolka ah.
Bishii Janaayo ee la soo dhaafay, Itoobiya waxay heshiis hordhac ah la gashay maamul-goboleedka Soomaaliyeed ee Somaliland, si uu u isticmaalo dekeddeeda Badda Cas.
Is-afgaradku wuxuu Itoobiya u ogolaanayaa 20-km inay galaan badda cas, gaar ahaan dekedda Berbera, muddo 50 sano ah.
Taas beddelkeeda, Itoobiya waxay Somaliland u aqoonsan doontaa Jamhuuriyad, taas oo aan caalamku aqoonsanayn tan iyo markii ay ka go’day Soomaaliya 1991kii.
Heshiiskii dekedaha ee Somaliland waxaa ka horyimid Masar iyo dalal kale oo Carbeed.
Waxay kaloo xoojisay xiriirka Masar iyo Soomaaliya oo sii adkaanaya. Bishii Agoosto, madaxweynaha Masar Cabdifitaax Al-Sisi iyo madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud ayaa heshiis iskaashi milateri ku kala saxiixday magaalada Qaahira.
Dabayaaqadii bishaas, Soomaaliya waxa ay ku dhawaaqday in ay Muqdisho soo gaareen qalab iyo ciidan ka socda Masar oo dagaal kula jira kooxda argagixisada ah ee Al Shabaab.
Sabtidii, Wasiirka Gaashaandhigga Soomaaliya Cabdulqaadir Maxamed Nuur ayaa si rasmi ah u sheegay in ciidamada Itoobiya aysan ka mid noqon doonin AUSSOM ee soo socota. Wuxuu sheegay in Itoobiya looga saaray “xadgudubyada ka dhanka ah madax-bannaanida iyo wadajirka dhuleed ee Soomaaliya.”
Intii lagu guda jiray kulankii uu Isniintii la yeeshay FM-ta Soomaaliyeed, Abdelatty wuxuu ku celiyay mowqifka aan leex-leexa lahayn ee Masar ee ku aaddan taageeridda madax-bannaanida iyo madax-bannaanida dhuleed ee Soomaaliya, isagoo diiday faragelin shisheeye oo arrimaheeda gudaha ah, sida lagu sheegay bayaan ka soo baxay FM Masar oo la sii daayay Talaadadii.
Wuxuu xaqiijiyay ka qeybgalka dalkiisa ee ciidamada nabad ilaalinta ee Muqdisho iyo xoojinta iskaashiga kala dhexeeya Eritrea ee gobolka.
FM-ta ayaa muujisay sida ay uga go’an tahay Qaahira inay sii waddo isku-dubbaridka dhiggiisa Soomaaliya si loo daba-galo ballan-qaadkii hoggaamiyeyaasha Masar iyo Ereteriya ee horraantii bishii Oktoobar ee ahaa inay Soomaaliya siiyaan taageero dhammaystiran.
Abdelatty waxa uu ku celceliyay in Masar ay taageerto dadaallada dowladda federaalka Soomaaliya ee ku aaddan la dagaallanka argagixisanimada iyo ilaalinta madaxbanaanida gobolka ee dhulkeeda oo dhan.
Dhankiisa, Fiqi waxa uu si weyn ugu mahad-naqay taageerada hagar la’aanta ah ee Masar ay ka geysanayso sidii dalkiisa looga caawin lahaa la-dagaalanka argagaxisada, xaqiijinta madax-bannaanideeda, iyo ilaalinta midnimada iyo wadajirka dhuleed.
“Iskaashigan sii kordhaya, oo sidoo kale ku lug leh Eritrea, waxa laga yaabaa inuu ballaariyo oo lagu daro dalal kale wuxuuna gaari karaa horumar iyo xasillooni gobolka,” ayay tiri Halima. “Laakiin Itoobiya, oo ficilkeeda cadawtinimo ee Masar iyo Soomaaliya, waxay noqon doontaa sababta sii socota xiisadda,” ayuu ka digay.
Khabiir Suudaani ah oo u qaabilsan arrimaha Afrika, Cabdul Naasir Xaj ayaa sheegay in isfahamka Masar iyo Soomaaliya ee hadda jira uu si buuxda ula jaan qaadayo dhacdooyinka ka dhacaya gobolka Geeska Afrika, gaar ahaan falalka sii kordhaya ee Itoobiya ee ku saabsan biyo xidheenka Renaissance iyo heshiiska dekedda ay la gashay Somaliland.
