Sahan media Muqdisho: Somaliland oo ku taal gacanka cadmeed, waxay u dhow dahay albaabka laga galo marin biyoodka Bab Al-Mandab, kaas oo ay maraan ku dhawaad saddex meelood meel xamuulka badda ee dunidu. Xeebteedu waxay Somaliland iyo deriskeeda Ereteriya iyo Jabuuti ka dhigtay saaxiibo soo jiidasho leh oo u soo jiidaya dawlado kala duwan oo doonaya marin badeed iyo joogitaanka gobolka. Lahaanshaha 460 mayl ee xeebaha Gacanka Cadmeed waxay la macno tahay in Somaliland ay fadhido boos muhiim ah oo ka mid ah difaaca marinka Bab Al-Mandab iyo badda cas, iyo sidoo kale la dagaalanka budhcad-badeedda, argagixisada iyo tahriibka.
Israa’iil waxay Somaliland u aqoonsan tahay danaheeda gaarka ah, waxayna doonaysaa inay la samaysato xiriir wanaagsan, Israa’iil waxay dareensan tahay baahida loo qabo in ay saldhig ka dhigato Somaliland si ay ammaankeeda qaran uga bilowdo meel ka fog miles oo ay uga hortimaado joogitaanka Xuutiyiinta ee Yemen.
Maadaama ay tahay waddan yar oo ka go’ay Somalia oo ku dhex jira dunida Carabta, oo ay u aragto khatar ka iman karta, Israa’iil waxay dareentay taariikh ahaan baahida loo qabo in ay nafteeda u bixiso qoto istiraatiijiyad qoto dheer. Sida la arkay 7dii Oktoobar, 2023, gobolka qabsashadiisu waxay u nugushahay duulaan hubaysan. Tan iyo markaas, waxaan aragnay Israa’iil oo xasuuq joogta ah ka geysanaysa Gaza oo dhawaanahan ay awoodeeda Lubnaan u jeedisay dhanka woqooyi. Dadka rayidka ah ayaa ahaa dhibanayaasha ugu badan ee labadaba.
Shiinaha ayaa maalgashi ku sameynaya dekedaha gobolka, halka Turkiga uu isku dayayo inuu saldhig ka sameysto Soomaaliya. Imaaraadku wuxuu isku dayayaa inuu horumariyo joogitaankiisa dalal dhowr ah sidoo kale, gaar ahaan Somaliland. Marka laga soo tago dawladahan, gobolku wuxuu muhiimad istaraatiijiyadeed u leeyahay danaha qaranka Israa’iil.
Danta Israel ee Somaliland waa in aan lagu eegin muraayad amni oo keliya. Somaliland waxa ay leedahay dhaqaala kobcaya oo bixiya fursado maalgashi oo dhanka beeraha, tamarta iyo kaabayaasha dhaqaalaha ah, Waxay Israel siinaysaa fursad ay ku kordhiso saamaynta ay ku leedahay gobolka.
Imaaraadka ayaa xiriir dhow la leh labada dal. Waxa ay Somaliland ku leedahay Saldhig Milatari oo xidhiidhkoodu socday ilaa 2017. Abu Dhabi waxa ay ka mid ahayd caasimadihii u horeeyay ee aqoonsaday Jamhuuriyadda Somaliland, waxaanay ku leedahay maalgashi. Intaa waxaa dheer, Imaaraadku wuxuu tababaraa ciidamada ammaanka ee Somaliland. Wadashaqeyntaani waxay aasaas u tahay iskaashiga istiraatijiyadeed. Sidoo kale, shirkadda saadka ee fadhigeedu yahay Dubai ee DP World ayaa bilawday mashruuc ay ku ballaarinayso dekedda Berbera oo ay ku kacayso lacag dhan 101 milyan oo dollar, taasoo ay u aragto mid beddelka dekedda Jabuuti.
Imaaraadku waxa ay caadi ka dhigeen xiriirkii ay la lahaayeen Israa’iil kadib heshiiskii uu Donald Trump dalacsiiyay ee “Heshiiska Ibraahim” ee 2020. Imaaraadka waxa uu sii watay xiriirkaas intii lagu jiray xasuuqii Israa’iil ee Falastiiniyiinta.
Ilo-wareedyadu waxay tibaaxeen in Imaaraadku aanu dawladda Somaliland ku qancin oo keliya in la dhiso Saldhiggaas Israel, balse ay isla qaateen inay dhaqaale ku bixiyaan. Taas beddelkeeda, waxa loo ballan qaaday in Israa’iil ay aqoonsan doonto Somaliland oo ay maalgashi ku samayn doonto gobolka. Waxaa jira faa’iido wadajir ah oo laga helayo dhexdhexaadinta Imaaraadka Carabta, iyadoo Abu Dhabi iyo Tel Aviv labaduba ay u arkaan Xuutiyiinta cadow wadaag ah oo ay aaminsan yihiin in ay jebin karaan saameeynta Iran ee iskaashigan.
Marka laga soo tago Somaliland, Jasiiradda Socotra ee Yaman waxa laga yaabaa in lagu daro meelaha ay Israa’iil iyo Imaaraadku bartilmaameedsanayaan si ay u yeeshaan istiraatijiyad qoto dheer oo ku yaalla Geeska Afrika. Iyadoo Imaaraadku uu lahaa qorshayaal uu ku doonayo in uu ku maamulo jasiiradda ka hor inta uusan bilaaban dagaalka sokeeye ee Yemen, ayaa waxaa la ogaaday bilihii ugu dambeeyay in ay qorsheynayaan in ay saldhig ka sameystaan halkaas Israel. Sida laga soo xigtay wargeyska afka Cibraaniga ah ee Maariv, Imaaraadku waxa uu Israa’iil kula heshiiyay in la sameeyo xarun milatari iyo sirdoon oo wadajir ah oo laga dhisayo Socotra. Wargeysku waxa uu tilmaamay in iskaashigan oo kale uu ka muuqdo saldhigga milatari ee Imaaraadka iyo Israa’iil ee laga dhisayo jasiiradda Cabdul Kuri, oo qayb ka ah silsiladda jasiiradda Socotra.
