Sahan media Muqdisho: Itoobiya ayaa lixdii sano ee la soo dhaafay waxaa ka socday colaad heerkeedu sarreeyo oo aan horay loo arag. Isku dhacyadani waxay ahaayeen kuwo asal ahaan salka ku haya qoomiyad ka dib markii qarannimada qoomiyaduhu ay la timid qaab dhismeed maamul oo taageero leh.
Si la mid ah deegaanada kale ee dalka Itoobiya, deegaanada Canfarta iyo Soomaalida Itoobiya waxaa ka dhacayay dagaallo lagu hoobtay oo ay ku lug lahaayeen labada qowmiyadood ee Canfarta iyo Soomaalida.
Warbixino ka soo baxay hay’adaha xuquuqul insaanka, sida ay ku warantay DW Amxaari, waxay tilmaamayaan in iskahorimaadku uu sababay xadgudubyo ka dhan ah xuquuqda aadanaha oo ay ku jiraan dilal.
Bishii Juun 2024, Guddiga Xuquuqul Insaanka Itoobiya ayaa walaac ka muujiyay dhibaatooyinka bini’aadantinimo ee ka jira deegaanka ee ka dhashay colaadda, waxayna ugu baaqday dowladda federaalka Itoobiya iyo dowlad goboleedyada inay door wanaagsan ka qaataan joojinta colaadda gobolka.
Guddiga xuquuqul insaanka ayaa u muuqda mid aan xog tafatiran ka haynin heerka uu gaarsiisan yahay qasaaraha colaada ka dhalatay gobolka. DW Amxaari oo soo xiganaysa isuduwaha deegaanka Soomaalida ayaa yidhi “Marka laga reebo qorshaha waa in aanu baarnaa heerka dhibaatada bini’aadantinimo, ilaa hadda waxa aanu guddi ahaan naqaano waa dhimashada rayidka iyo barakaca. Waxaan warbaahinta ka maqalnay in madaxda labada gobol ay heshiis nabadeed ka gaareen deegaanka.”
Canfarta iyo Somalida waxaa ka dhexeeyey colaad sanado badan. Colaado gacan ka hadal ah ayaa la arkay lixdii sano ee la soo dhaafay. Muran dhul ayaa sababay colaadda.
Deegaannada Cadaytu, Gedamaytu iyo Embito oo ka tirsan ismaamulka Canfarta ayaa xudunta u ah colaadaasi.
DW Amxaari oo soo xiganaysa qof ka mid ah dadka deegaanka Canfarta ayaa yidhi “inkasta oo saddexda deegaan ay ku yaalaan gobolka Canfarta, haddana waxay leeyihiin bulshooyin badan oo Somali-Ciise ah, waxayna qabaan in deegaamadu hoos yimaadaan deegaanka Soomaalida”
Wasaaradda Nabadda ee Itoobiya ayaa billowday heshiisyadii ay wada gaareen hoggaamiyeyaasha Canfarta iyo dowlad deegaanka Soomaalida, sida lagu sheegay warbixinta DW. Awol Arba iyo Mustafa Mohammed ayaa la hadlay saxafiyiinta kadib heshiis ay gaareen.
“Waxa aan ku heshiinnay waa in aan joojinno colaadda oo aan wada hadalno dadweynuhu si nabad ah loogu soo dabaalo si sharci ah oo dimoqraadi ah,” ayuu yiri Awol Arba, oo ah madaxweynaha dowlad deegaanka Canfarta. Madaxweynaha dowlad deegaanka Soomaalida, Mustafe Muxumed Cumar, ayaa sheegay. “Markii hore, waxaan ku heshiinnay in la joojiyo colaadda si aan dhiig ku daadan. Marka xigta, si loo baajiyo colaadda dib u soo cusboonaata, in loo shaqeeyo si heer hoose ah, lagana shaqeeyo sidii colaadda looga bixi lahaa, dibna loo soo celin lahaa barakacayaasha.”
Heshiis kaas la mid ah ayaa la gaaray bishii May 2022, balse ma uusan sal dhigan. Dhowr khilaaf ayaa dhacay kadib heshiiskii 2022 waxaana dowladda Federaalka Itoobiya ee uu hogaamiyo Abiy Axmed la caddeeyey inaysan awoodin ama aysan dooneyn inay soo afjarto colaadda.
